Bệnh trầm cảm sau sinh là gì? cách phòng tránh

Bệnh trầm cảm sau sinh là gì được biết đến như một nỗi băn khoăn của rất nhiều chị em phụ nữ, đặc biệt là những người đang chuẩn bị lần đầu tiên làm mẹ. Triệu chứng trầm cảm sau sinh có thể khiến nữ giới thực hiện nhiều hành vi tiêu cực, gây ra không ít hậu quả đáng tiếc cho cả mẹ và bé. Chính vì vậy, việc nữ giới tự trang bị cho mình những thông tin cần thiết về nguyên nhân, dấu hiệu và cách chữa trầm cảm sau sinh là vô cùng quan trọng. Trong bài viết sau đây, chuyên gia Phòng khám đa khoa Hưng Thịnh sẽ giải đáp cụ thể hơn về vấn đề này, mời bạn đọc cùng theo dõi.

Bệnh trầm cảm sau sinh là gì?

Đối với người phụ nữ, làm mẹ luôn là điều ý nghĩa và thiêng liêng nên khi một đứa trẻ ra đời chắc chắn chị em sẽ vô cùng hạnh phúc và vui mừng. Tuy nhiên, có một thực tế là song song với tâm trạng hào hứng đón chào thiên thần nhỏ, tỷ lệ nữ giới gặp phải chứng trầm cảm sau sinh con cũng rất đáng quan ngại. Vậy chính xác trầm cảm sau sinh là gì?

Theo các con số thống kê, có tới khoảng 80% sản phụ trải qua tình trạng rối loạn về tâm lý sau khi sinh nở, nhưng có thể tự mất đi trong vòng từ 1 tới 2 tuần được gọi là hội chứng Baby blues. Ngược lại, những biểu hiện buồn bã, lo lắng, mệt mỏi… nếu kéo dài quá 2 tuần thì lúc này đã trở thành trầm cảm sau sinh và phải thật cẩn trọng theo dõi.

Tùy theo từng trường hợp cụ thể của người mẹ mà chứng trầm cảm sau sinh con cũng có mức độ nặng nhẹ khác nhau. Mặc dù vậy, nhìn chung thì phụ nữ sau khi sinh gặp phải tình trạng này đều sẽ trải qua hàng loạt các sự thay đổi về cảm xúc và thực thể. Đặc biệt, một số người mang dấu hiệu trầm cảm nặng còn có thể tiến triển lên thành dạng nghiêm trọng nhất, được gọi là bệnh lý rối loạn tâm thần sau sinh.

Nhận biết dấu hiệu trầm cảm sau sinh

Trầm cảm sau sinh có thể bắt đầu xuất hiện chỉ sau vài ngày, hay cũng có khả năng một vài tuần hay vài tháng sau đó mới xảy ra. Theo đó, các dấu hiệu trầm cảm sau sinh thường gặp ở bất cứ thời gian nào trong ngày hoặc thường xuyên kéo dài nhiều ngày, cụ thể:

1. Tâm trạng đi xuống, thường xuyên chán nản, buồn bã và trống rỗng nhưng lại không rõ nguyên nhân, ngoài ra người bệnh còn cảm thấy mệt mỏi trước tất cả mọi việc dù là việc nhẹ hay nặng.

2. Lo lắng và sợ hãi quá độ với tần suất cao, luôn luôn thấy bất an và bồn chồn với xung quanh mình.

3. Đầu óc thường xuyên ở trong trạng thái căng thẳng, thậm chí là dễ bị hoảng hốt ngay từ những việc xảy ra hằng ngày, phải mất nhiều thời gian người bệnh mới có thể bình tĩnh lại được.

4. Cơ thể ngày càng suy nhược cũng có khả năng cao là dấu hiệu trầm cảm sau sinh do cảm giác buồn rầu, mệt mỏi dài ngày triền miên, đôi khi người bệnh còn có suy nghĩ bị mọi người xung quanh bỏ rơi, không được quan tâm và chăm sóc.

5. Phụ nữ sau sinh bị trầm cảm thường rất dễ khóc, tâm trạng đau khổ dù không có bất cứ lý do nào cụ thể hoặc nguyên nhân chỉ rất nhỏ nhặt, họ có thể khóc suốt cả ngày không dứt và hầu hết là tự khóc một mình.

6. Dễ bị ám ảnh về một vấn đề, một hành động hay thậm chí là một con người nào đó xuất hiện trước mắt, có thể kèm theo cảm giác vô vọng, day dứt hoặc tội lỗi.

7. Một triệu chứng trầm cảm sau sinh khác là người bệnh có tính khí thất thường, cáu gắt khó chịu, hiếm khi cảm thấy hài lòng với tất cả mọi điều xung quanh, không kiểm soát được lời nói và hành động của chính bản thân mình.

8. Rối loạn về giấc ngủ, được biểu hiện qua những tình trạng như khó ngủ, ngủ không sâu giấc, thường xuyên ngủ không đủ giấc, bị tỉnh giấc giữa đêm nhưng không thể tiếp tục ngủ lại được, nhiều lần gặp phải ác mộng.

9. Không có nhu cầu chăm sóc cho bản thân, thu mình lại, từ chối giao tiếp với những người xung quanh kể cả chồng, con và người thân trong gia đình.

10. Trí nhớ suy giảm, khó tập trung được trong mọi việc, không thể suy nghĩ một cách rõ ràng dẫn đến thường xuyên do dự, gặp khó khăn khi cần phải đưa ra quyết định cho vấn đề nào đó trước mắt.

11. Thay đổi về khẩu vị và thói quen ăn uống, có nhiều trường hợp chán ăn, không có cảm giác thèm ăn, chỉ ăn rất ít nên cân nặng giảm nhanh, ngược lại cũng có một số người bệnh thường xuyên ở trong trạng thái thèm ăn, ăn liên tục khiến tăng cân mất kiểm soát.

12. Cơ thể đau nhức, nhất là ở các vùng đầu, cổ, lưng và ngực, kiệt sức, cảm giác khó thở, thiếu sinh lực, không còn năng lượng để làm bất cứ việc gì.

13. Đặc biệt, dấu hiệu trầm cảm nặng hơn chính là người bệnh xuất hiện nhiều suy nghĩ vô cùng tiêu cực, nguy hiểm hơn cả là suy nghĩ về cái chết, có hành vi tự làm bản thân đau đớn hoặc gây hại đến con mình.

Nguyên nhân trầm cảm sau sinh ở nữ giới

Xét về mặt nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh, bệnh lý này có thể hình thành do tác động từ một hoặc nhiều yếu tố kết hợp từ sức khỏe thể chất, vấn đề tâm lý tinh thần và một vài nguy cơ khác, bao gồm:

Những thay đổi về cơ thể: Hàm lượng hormone tuyến giáp, nội tiết tố Estrogen và Progesterone suy giảm nhanh chóng, lượng máu mất đi chưa tái tạo lại hoàn toàn, huyết áp và hệ thống miễn dịch bị ảnh hưởng... sau khi sinh dẫn đến những biến đổi về tâm sinh lý, gây ra cảm giác mệt mỏi thường xuyên.

Ảnh hưởng từ việc chăm sóc em bé: Các bà mẹ bỉm sữa do bận chăm sóc con mà không có đủ thời gian ngủ nghỉ cần thiết hầu hết đều cảm thấy kiệt sức, chán nản, dần dần mất hứng thú và rất dễ cáu gắt với mọi thứ xung quanh.

Những biến đổi về tâm lý: Cảm giác đau đớn sau sinh con đặc biệt là sinh mổ, thân hình trở nên kém thon gọn khiến nữ giới tự ti, lo lắng quá mức về trách nhiệm khi làm mẹ của mình… nếu không được người thân chia sẻ, quan tâm sẽ có khả năng cao phát sinh nhiều cảm xúc mang tính tiêu cực.

Bên cạnh đó, tình trạng trầm cảm sau sinh cũng dễ gặp phải ở những nhóm đối tượng sau:

Người có tiền sử mắc rối loạn tâm lý, trầm cảm vào thời điểm trước lúc mang thai hoặc trong thai kỳ.

Nữ giới mang thai khi còn quá sớm (dưới 18 tuổi) lại càng gia tăng nguy cơ mắc phải trầm cảm sau sinh.

Những người trước đó gặp phải một vấn đề bất thường trong thai kỳ của mình như sảy thai, thai chết lưu, thai nhi bị dị tật, sức khỏe người mẹ không ổn định…

Các biến cố về tâm lý: Mất đi người thân, mâu thuẫn gia đình, không được người bạn đời chia sẻ và đồng cảm, thất nghiệp, mắc bệnh hiểm nghèo…

Người có tiền sử lạm dụng bia rượu hoặc các loại chất kích thích trước đây.

Yếu tố di truyền: Người thân trong gia đình có tiền sử mắc bệnh trầm cảm hoặc những vấn đề bệnh lý khác có liên quan đến thần kinh.

Bệnh trầm cảm sau sinh có nguy hiểm không?

Nếu người mẹ không may mắc phải trầm cảm sau sinh thì tuyệt đối tránh việc chủ quan, coi thường hoặc để bệnh kéo dài. Bởi tình trạng này nếu như không được phát hiện cũng như can thiệp điều trị ngay từ sớm chắc chắn sẽ để lại rất nhiều hệ lụy đáng tiếc về sau đó.

Thứ nhất, chị em phụ nữ sẽ là người bị ảnh hưởng đầu tiên do trầm cảm sau sinh là nguyên nhân làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, suy giảm chức năng hoạt động của hệ miễn dịch. Người mắc trầm cảm sau khi sinh con thường suy nghĩ tiêu cực, luôn luôn cảm thấy tự ti về bản thân, nghĩ mình là gánh nặng của mọi người nên không được quan tâm chăm sóc.

Họ hình thành nên những nỗi ám ảnh, cảm xúc biến đổi thất thường hay thậm chí là không muốn sống dẫn tới ý định, hành vi tự tử. Nghiêm trọng hơn, phụ nữ có dấu hiệu trầm cảm nặng, có thể kèm theo một số triệu chứng rối loạn tâm thần sẽ không chỉ tự làm tổn thương bản thân mà còn sinh ra thù hận và sát hại chính con của mình.

Thứ hai, hậu quả của trầm cảm sau sinh đối với đứa trẻ phải kể đến việc không nhận được tình cảm yêu thương, không được người mẹ đáp ứng nhu cầu, tác động tiêu cực lên mối liên hệ của hai mẹ con. Bởi vậy, em bé sẽ rất dễ bị kích động, gặp các vấn đề về giấc ngủ và cuộc sống sinh hoạt thường ngày. Khi lớn lên, trẻ hình thành nên những cảm giác sợ hãi, lo âu, tự thu mình, đến tuổi đi học rất khó hoặc không thể hòa nhập với cộng đồng.

Thêm vào đó, đứa trẻ cũng có khả năng cao chậm phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần, gặp nhiều khó khăn trở ngại trong cuộc sống sau này. Chính vì vậy, phụ nữ sau khi sinh con rất cần được người chồng, người thân xung quanh cảm thông và chia sẻ để không gặp phải những bất ổn về tâm lý tinh thần.

Cách chữa trầm cảm sau sinh như thế nào hiệu quả?

Với những hậu quả đáng tiếc kể trên, có thể thấy rằng việc tiến hành điều trị ngay từ khi xuất hiện những dấu hiệu trầm cảm sau sinh ban đầu là vô cùng quan trọng với bất kỳ chị em phụ nữ nào. Đối với nỗi băn khoăn trầm cảm sau sinh có chữa được không, các chuyên gia tâm lý cho biết hiện nay bệnh lý này đã có thể điều trị bằng một số phương pháp như trị liệu tâm lý hay sử dụng thuốc phù hợp từng mức độ, cụ thể như sau:

Cách chữa trầm cảm sau sinh bằng liệu pháp tâm lý

Đây là phương pháp điều trị trầm cảm sau sinh không sử dụng thuốc, thay vào đó người bệnh sẽ đến gặp các chuyên gia tâm lý, bác sĩ trị liệu thần kinh để được tư vấn, giải tỏa những vấn đề mà mình đang gặp phải. Bác sĩ bên cạnh việc trò chuyện, chia sẻ với bệnh nhân cũng sẽ có thể chỉ định tiến hành một số loại xét nghiệm để nhận định tình hình sức khỏe. Hoặc kết hợp một số phương pháp khác như thiền định, dưỡng sinh, thư giãn… để người bệnh sớm cải thiện được cảm xúc, tâm lý và hành vi nhận thức của mình.

Chữa trị trầm cảm sau sinh bằng thuốc

Trường hợp người bệnh trầm cảm sau sinh ở mức độ nặng hơn có thể vừa phải trị liệu tâm lý vừa sử dụng các loại thuốc để chữa. Người bệnh lưu ý chỉ được phép dùng những thuốc do bác sĩ chỉ định sau khi đã trải qua quá trình kiểm tra, thăm khám, đồng thời tuân thủ theo hướng dẫn sử dụng. Điều này nhằm đảm bảo an toàn tốt nhất cho sức khỏe của mẹ và bé bởi ít nhiều thuốc sẽ có thể gây các tác dụng phụ không mong muốn.

Đặc biệt, người bệnh nên có sự theo dõi cẩn thận của bác sĩ trong quá trình sử dụng thuốc nếu vẫn đang cho con bú. Thông thường, sau khoảng 1 - 3 tuần dùng thuốc người bệnh sẽ nhận thấy các dấu hiệu được cải thiện dần dần, tuy nhiên cũng sẽ có những trường hợp phải mất đến 2 - 3 tháng thì mới cảm thấy tâm trạng của mình tốt hơn.

Cách điều trị trầm cảm sau sinh tại nhà

Ngoài việc đến gặp bác sĩ để được tư vấn điều trị theo đúng phác đồ, gia đình và người thân xung quanh cũng là nhân tố không thể bỏ qua đối với quá trình chữa trầm cảm sau sinh của người bệnh. Theo đó, dưới đây là một số lưu ý mà người thân và bạn bè của sản phụ nên nắm bắt và thực hiện:

Người bệnh trầm cảm sau sinh cần được mọi người ứng xử như bình thường, không nên coi họ như người đang mắc bệnh mà hãy giúp họ được làm những điều mình thích trong mức phù hợp.

Gia đình, người thân cần hỗ trợ người bệnh trong các công việc hằng ngày, đặc biệt là chăm sóc em bé để họ có thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, tránh gây áp lực nặng nề.

Giúp người bệnh giảm đau nếu cần thiết, bổ sung thực đơn dinh dưỡng đủ chất, ăn uống đủ bữa, có những giấc ngủ được trọn vẹn hơn.

Thường xuyên tạo cho người bệnh những suy nghĩ tích cực, niềm hứng thú mới, chia sẻ và tâm sự với họ về những câu chuyện, điều vui vẻ để tinh thần thư giãn.

Người chồng sẽ có vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình chữa trị của vợ mình, vì vậy hãy thường xuyên bên cạnh chăm sóc, động viên giúp họ sớm vượt qua.

Ngoài ra, chính người bệnh cũng cần có sự tin tưởng vào bản thân mình sẽ tiến triển tốt hơn trước, kiên trì thực hiện theo phác đồ điều trị của bác sĩ chuyên khoa.

Một số phương pháp phòng tránh trầm cảm sau sinh

Các chuyên gia cho biết, chứng trầm cảm sau sinh có thể được hạn chế xảy ra bằng cách thực hiện một số lưu ý sau đây:

Lên kế hoạch tiến hành khám sàng lọc trước sinh và kiểm tra sức khỏe tổng quát sau sinh để được phát hiện kịp thời nếu có dấu hiệu trầm cảm, rối loạn tâm lý.

Tránh để đầu óc phải suy nghĩ quá nhiều hoặc tiếp xúc với những thông tin phức tạp, thay vào đó nên để ý đến các hình ảnh, câu chuyện mang tính tích cực giúp tâm lý được thoải mái, thư giãn hơn.

Xây dựng một chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung đầy đủ dưỡng chất cả trong thai kỳ và sau khi sinh, đặc biệt là nhóm thực phẩm giàu sắt, đạm, chất xơ, vitamin và nhiều khoáng chất có lợi khác.

Chia sẻ công việc hằng ngày, mở lòng tâm sự giải tỏa với người thân xung quanh hoặc bạn bè về những suy nghĩ và vấn đề của mình, không tự gây áp lực nặng nề cho bản thân, nếu có thể trước đó hãy cùng người chồng tham gia lớp học tiền sản.

Tránh kiêng cữ quá mức sau sinh, tuyệt đối không sử dụng các loại chất kích thích hay đồ uống có cồn, nên vận động thể dục nhẹ nhàng, phù hợp với sức khỏe, dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý.

Trên đây là những giải đáp bởi các chuyên gia cho vấn đề bệnh trầm cảm sau sinh là gì, dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị như thế nào hiệu quả. Nhìn chung, trầm cảm sau sinh có thể để lại nhiều hậu quả khó lường nếu không được can thiệp xử lý, điều trị kịp thời. Chính vì vậy, trong trường hợp sau khi trải qua quá trình sinh nở nữ giới nhận thấy mình có những dấu hiệu nghi ngờ trầm cảm nên tâm sự cùng gia đình và người thân, đồng thời đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn, có hướng giải quyết hợp lý, an toàn