Táo bón ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Việc bé bị táo bón liên tiếp là một tình trạng phổ biến ở trẻ nhỏ, và để đảm bảo sức khỏe cho bé, phụ huynh cần quan tâm đến việc bé nên ăn uống những thực phẩm nào là tốt trong trường hợp này. Táo bón, nếu không được điều trị kịp thời, có thể gây ra những vấn đề nghiêm trọng. Do đó, bên cạnh việc quan tâm đến loại thuốc uống phù hợp cho bé khi bị táo bón, phụ huynh cũng nên lưu ý về chế độ ăn uống của bé để có thể lựa chọn cách chăm sóc hợp lý cho bé.

Bị táo bón là gì?

Tình trạng táo bón xảy ra khi trẻ đi tiêu không thường xuyên (ít hơn 3 lần/tuần) hoặc gặp khó khăn, đau đớn và khó chịu trong quá trình đi tiêu, gây căng thẳng cho trẻ và gia đình. Một số trường hợp táo bón ở trẻ không có nguyên nhân rõ ràng được gọi là táo bón vô căn. Vì vậy, quan trọng là cha mẹ nhận ra tình trạng táo bón ở trẻ sớm để ngăn chặn tình trạng táo bón kéo dài (mãn tính).

Theo tiêu chuẩn của NICE (National Institute for Health and Care Excellence) năm 2010, tình trạng táo bón sẽ được xác định nếu có ít nhất 2 trong số các tiêu chí sau:

1. Trẻ đi tiêu ít hơn 3 lần/tuần hoặc số lần đi tiêu không thường xuyên so với bình thường.
2. Phân của trẻ có kích thước lớn, cứng hoặc rất lớn, có thể gây tắc nghẽn trong toilet.
3. Trẻ cảm thấy khó chịu và căng thẳng mỗi khi đi tiêu.
4. Phân cứng kèm theo sự cố gắng mạnh mẽ khi bồn chồn, có thể gây ra chảy máu hậu môn.
5. Trẻ đã từng gặp tình trạng táo bón trước đây.
6. Trẻ có tiền sử hoặc đang bị nứt hậu môn, đau và chảy máu do phân cứng.

Nguyên nhân trẻ bị táo bón

Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ em có thể được chia thành hai nhóm chính là nguyên nhân thực thể (chiếm khoảng 5%) và nguyên nhân chức năng (chiếm khoảng 95%).

Nguyên nhân thực thể bao gồm các vấn đề cơ thể hoặc bệnh lý cụ thể, như:

1. Nguyên nhân thực thể

Có một số vấn đề khác liên quan đến cường giáp, thần kinh cơ ở bụng và ruột có thể gây táo bón ở trẻ em:

1. Bệnh cường giáp: Trẻ em mắc bệnh cường giáp có thể trải qua sự giảm hoạt động của cơ ruột và có thể xuất hiện một số triệu chứng khác.
2. Bệnh phì đại tràng bẩm sinh: Đây là một trạng thái khiến trẻ em có cân nặng nhẹ hơn so với trẻ em bình thường. Các triệu chứng của bệnh bao gồm nôn mửa, đi tiêu phân có kích thước nhỏ. Phẫu thuật sớm là cần thiết để tránh các biến chứng nguy hiểm như phình đại tràng nhiễm độc, thủng ruột và sốc nhiễm trùng.
3. Bệnh đái tháo đường (tiểu đường): Trẻ em mắc bệnh đái tháo đường cũng có thể gặp tình trạng táo bón.
4. Các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh như bệnh bại não, chậm phát triển tâm thần, các vấn đề về cột sống cũng có thể là nguyên nhân gây táo bón.

Để chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây táo bón ở trẻ em, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ và tuân theo chỉ định điều trị và quản lý phù hợp.

2. Nguyên nhân chức năng

Một số nguyên nhân phổ biến gây táo bón ở trẻ em bao gồm:

1. Trẻ nhịn không chịu đi ngoài: Tình trạng này thường xảy ra khi trẻ nhịn đi tiêu, làm cho phân trong ruột ngày càng to lớn, từ đó gây khó khăn trong việc đi ngoài. Đây cũng là nguyên nhân chính của táo bón mãn tính.
2. Thức ăn đặc và cai sữa mẹ: Trẻ sơ sinh có thể bị táo bón nếu ăn phải thức ăn đặc, đặc biệt là trong các lần ăn thức ăn đặc đầu tiên. Ngoài ra, khi bé cai sữa mẹ, cũng có thể gặp phải tình trạng táo bón do mất nguồn cung cấp nước.
3. Sữa công thức: Một thành phần protein quá cao trong sữa công thức cũng có thể gây táo bón ở trẻ sơ sinh. Sử dụng quá nhiều sữa công thức có thể làm cho phân cứng và có màu xanh.
4. Thiếu nước: Trẻ bị thiếu nước hoặc mất nước cũng có thể gặp tình trạng táo bón. Khi cơ thể thiếu nước, nước sẽ được hấp thụ từ bất kỳ nơi nào trong cơ thể, làm cho phân cứng hơn.
5. Thiếu chất xơ: Chế độ ăn thiếu chất xơ từ rau củ quả cũng là một nguyên nhân gây táo bón.

Để xử lý tình trạng táo bón ở trẻ em, cần tìm hiểu nguyên nhân cụ thể và tuân thủ các biện pháp điều trị và chăm sóc phù hợp, dựa trên sự hướng dẫn của bác sĩ.

Dấu hiệu táo bón ở trẻ em

Theo bác sĩ chuyên khoa, trẻ bị táo bón có thể trải qua các triệu chứng sau:

1. Đau vùng dạ dày (vùng bụng).
2. Biếng ăn, không có sự hấp thụ dưỡng chất đủ, dẫn đến chậm phát triển thể chất và trí tuệ.
3. Thay đổi hành vi, khó chịu, không vui vẻ, thường cáu gắt.
4. Thường xuyên cảm thấy muốn đi vệ sinh, có cảm giác sốt ruột hoặc bồn chồn.
5. Mệt mỏi, cảm giác muốn nôn hoặc nôn.
6. Một số trường hợp trẻ có biểu hiện ngứa ở hậu môn, và có thể thấy máu tươi trong phân. Nguyên nhân là do phân cứng gây cọ xát với hậu môn, gây ra các vết nứt xung quanh da hậu môn. Nếu không được xử lý đúng cách, tình trạng này có thể trở nên nguy hiểm hơn khi biến chứng thành viêm hoặc áp xe.

Bố mẹ cần phân biệt giữa triệu chứng của tiêu chảy và táo bón ở trẻ để có phương pháp điều trị chính xác. Trong những trường hợp táo bón nặng, có thể xảy ra tắc ruột khi phân cứng bị mắc kẹt trong trực tràng. Tình trạng này có thể gây ra các triệu chứng khác như phân bám vào quần áo dưới dạng nhầy nhớt hoặc phân có chất nhầy dính. Bố mẹ cần lưu ý các triệu chứng này và tránh nhầm lẫn với tiêu chảy, họ nên tham khảo ý kiến ​​tư vấn của bác sĩ để được điều trị đúng cách.

Đặc biệt, những trẻ gắng sức rặn hoặc căng thẳng vì không thể đi ngoài có nguy cơ mắc bệnh trĩ nội, trĩ ngoại hoặc cả hai. Đây là các bệnh lý gây ngứa, đau và có thể gây ra chảy máu.

Bé bị táo bón nên uống thuốc gì?

Khi bé bị táo bón, phụ huynh có thể thực hiện những biện pháp sau:

1. Thay đổi chế độ ăn uống: Đảm bảo bé được cung cấp đủ lượng chất xơ từ các loại rau củ quả tươi, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu chất xơ khác. Ngoài ra, nên tăng cường việc uống nước đủ trong ngày để giúp phân mềm hơn.
2. Tích cực cho bé hoạt động vui chơi ngoài trời: Vận động cơ thể, đặc biệt là hoạt động vận động cơ thành bụng và cơ tròn hậu môn, có thể giúp kích thích quá trình tiêu hóa và đảm bảo sự thông suốt của ruột.
3. Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Trong trường hợp táo bón liên tục và nặng, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc phù hợp. Có hai nhóm thuốc chính được sử dụng để điều trị táo bón ở trẻ nhỏ:
4. a. Thuốc nhuận tràng uống: Loại thuốc này có tác dụng làm phân mềm hơn, kích thích nhu động ruột và giúp đẩy phân ra ngoài một cách dễ dàng. Tuy nhiên, một số thuốc trong nhóm này có tác dụng chậm, nên phụ huynh cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng để đạt hiệu quả tốt. Cần lưu ý rằng thuốc nhuận tràng uống không nên sử dụng quá lâu mà chỉ khi cần thiết, để tránh tác dụng phụ như đầy bụng, đau bụng, tiêu chảy hoặc rối loạn cân bằng nước và điện giải.
5. b. Thuốc thụt hậu môn: Đây là loại thuốc có tác dụng làm phân mềm, làm trơn và tăng khả năng thải phân ra ngoài nhanh chóng. Tuy nhiên, thuốc thụt hậu môn chỉ được sử dụng cho trẻ từ 2 tuổi trở lên, và phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ. Cần lưu ý rằng không nên sử dụng thuốc thụt hậu môn thường xuyên cho bé để tránh tạo sự lệ thuộc và gây mất phản xạ tự nhiên khi đi vệ sinh.

Phụ huynh cần đưa bé đến cơ sở y tế để được khám và điều trị hiệu quả. Không nên tự ý sử dụng thuốc tại nhà mà không có sự chỉ định của bác sĩ, để tránh gây hại cho sức khỏe của bé.

Ngoài ra, khi muốn tìm hiểu về thuốc phù hợp cho bé bị táo bón, phụ huynh có thể tham khảo ý kiến của y bác sĩ về tình trạng táo bón của bé, nguyên nhân và liệu trình cụ thể.

Bé bị táo bón nên ăn gì?

Để tránh lạm dụng thuốc và tối ưu hiệu quả trong việc cải thiện táo bón ở trẻ, phụ huynh có thể xem xét và điều chỉnh thực đơn dinh dưỡng hàng ngày của bé. Bằng cách bổ sung các thực phẩm phù hợp, phụ huynh có thể giúp bé cải thiện tình trạng táo bón một cách hiệu quả và nhanh chóng. Dưới đây là một số gợi ý về cháo phù hợp cho bé bị táo bón:

Thực đơn giàu chất xơ cho bé

Khi có trẻ nhỏ đang trong giai đoạn bú sữa mẹ, để giúp bé tránh táo bón, phụ huynh cần áp dụng các biện pháp sau:

1. Theo dõi lượng sữa mẹ cung cấp cho bé: Phụ huynh cần theo dõi và đảm bảo bé được cung cấp đủ lượng sữa mẹ hàng ngày. Nếu cảm thấy bé không được đủ sữa, phụ huynh nên tăng cường việc cho bé bú thường xuyên và đủ lượng.
2. Điều chỉnh chế độ ăn của mẹ: Mẹ cần chú ý đến chế độ ăn của mình và hạn chế những thực phẩm không tốt cho bé. Đặc biệt, nên tránh các đồ ăn cay nóng, chất kích thích như rượu, bia và các loại đồ uống có nhiều cafein.
3. Bổ sung chất xơ từ rau củ quả: Mẹ cần tăng cường bổ sung chất xơ từ các loại rau củ quả trong chế độ ăn hàng ngày. Rau xanh như cải xanh, mồng tơi, súp lơ, rau má, và các loại quả như cam, lê, táo, kiwi đều chứa nhiều chất xơ, giúp cải thiện tình trạng táo bón của bé.

Đối với các bé đã sang giai đoạn ăn cháo, ăn thô, phụ huynh cần điều chỉnh chế độ dinh dưỡng khoa học. Đảm bảo thực đơn của bé cân đối các thành phần dinh dưỡng quan trọng, đặc biệt là chất xơ. Cung cấp cho bé các loại rau xanh như cải xanh, mồng tơi, súp lơ, rau má và các loại quả như cam, lê, táo, kiwi có thể giúp cung cấp đủ lượng chất xơ cho bé.

Sữa chua

Nếu bạn không biết nên cho bé ăn gì khi bị táo bón, sữa chua có thể là một lựa chọn hữu ích để tăng cường hệ tiêu hóa của bé. Sữa chua chứa các thành phần probiotic, là những vi khuẩn có lợi cho hệ tiêu hóa, giúp cải thiện hoạt động tiêu hóa, hấp thụ dinh dưỡng và ngăn ngừa táo bón hiệu quả.

Phụ huynh có thể chọn cho bé các loại sữa chua giàu chất probiotic để cải thiện hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, cần lưu ý không cho bé ăn quá nhiều sữa chua, vì điều này có thể gây ra tác dụng phụ như khó tiêu, ợ hơi, đầy bụng hoặc dị ứng. Một lượng từ 1-2 hộp sữa chua mỗi ngày là phù hợp cho bé.

Ngoài sữa chua, phụ huynh cũng có thể xem xét các nguồn thực phẩm khác giàu chất xơ và có tác dụng tốt trong việc giảm táo bón cho bé. Đồng thời, nếu tình trạng táo bón của bé kéo dài hoặc có những dấu hiệu nặng, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị thích hợp.

Bột sắn dây trị táo bón cho bé

Sắn dây là một nguyên liệu được biết đến với tính mát và đã trở thành một món ăn quen thuộc giúp thanh nhiệt cơ thể. Nhờ tính mát và khả năng kích thích tiêu hóa, bột sắn dây cũng là một thực phẩm hiệu quả trong việc điều trị táo bón ở bé. Mẹ có thể nấu bột sắn dây và cho bé ăn hàng ngày để thanh nhiệt cơ thể, giải độc và điều hòa hệ tiêu hóa của bé.

Bột sắn dây phù hợp cho đối tượng trẻ nhỏ ăn dặm vì không chứa quá nhiều thành phần dinh dưỡng. Tuy nhiên, khi sử dụng bột sắn dây, nên đảm bảo một chế độ dinh dưỡng cân đối và đa dạng cho bé để đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho sự phát triển của bé.

Ngoài sắn dây, phụ huynh cũng có thể khám phá các nguồn thực phẩm khác có tác dụng trong việc điều trị táo bón cho bé. Trong trường hợp táo bón kéo dài hoặc có các triệu chứng nghiêm trọng, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị thích hợp.

Bổ sung đủ nước mỗi ngày

Trong trường hợp bị táo bón, nước đóng vai trò quan trọng trong chế độ ăn uống hàng ngày để cải thiện tình trạng này ở bé. Phụ huynh nên thường xuyên nhắc bé uống đủ nước mỗi ngày và bổ sung khoảng 1-2 lít nước để giúp cơ thể cải thiện tình trạng táo bón.

Ngoài việc uống nước, trẻ bị táo bón cũng nên tiêu thụ các loại sinh tố giúp hấp thu các vitamin cần thiết. Sinh tố có thể tăng cường hoạt động nhu động ruột một cách hiệu quả, giữ ẩm thức ăn và tạo điều kiện cho việc tiêu hóa dễ dàng và bài tiết chất thải ra khỏi cơ thể.

Tuy nhiên, không nên chỉ dựa vào nước và sinh tố để điều trị táo bón ở bé. Để đảm bảo hiệu quả và an toàn, phụ huynh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và điều trị táo bón cho bé một cách thích hợp.

Bé bị táo bón không nên ăn gì?

Để đảm bảo hệ tiêu hóa hoạt động tốt, phụ huynh cần hạn chế cho bé ăn đồ ngọt, các đồ ăn gây khó tiêu và thực phẩm giàu chất béo. Thay vào đó, nên cho bé ăn các thức ăn mềm, dễ tiêu và đảm bảo đủ dinh dưỡng. Ngoài ra, có thể kết hợp với các thực phẩm có tác dụng nhuận tràng để giúp điều trị táo bón.

Có nhiều phụ huynh thắc mắc vì sao bé bị táo bón. Nguyên nhân có thể bắt nguồn từ một số thực phẩm mang tính nóng, khó tiêu mà bạn cho con ăn nhiều hay liên tục. Ví dụ, lá hẹ và tỏi, mặc dù có tác dụng chữa ho cho trẻ, nhưng lại có tính nóng và không nên sử dụng khi bé bị táo bón. Lạc cũng là một loại thực phẩm gây khó tiêu và có thể làm bé đầy bụng, nên tránh xa loại hạt này khi bé bị táo bón. Chuối xanh, mặc dù có tác dụng nhuận tràng, nhưng lại có khả năng gây khó tiêu ở bé. Do đó, phụ huynh nên hạn chế việc cho bé ăn chuối xanh trong thực đơn hàng ngày, kể cả khi chế biến hoặc nấu chung với một số loại thực phẩm khác.

Tuy nhiên, điều quan trọng là mỗi trẻ có thể có những phản ứng riêng đối với các loại thực phẩm. Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, nên tư vấn với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn phù hợp cho bé khi gặp tình trạng táo bón.

Trẻ em thường xuất hiện triệu chứng táo bón ít nhất 1 lần/năm. Vì vậy, phụ huynh hãy thường xuyên để ý tới chế độ dinh dưỡng của bé, để giảm thiểu tình trạng bị táo bón. Hy  vọng những gì mà chuyên gia phòng khám đa khoa Hưng Thịnh chia sẻ như bài viết trên đây có thể mang lại các bậc phụ huynh lời giải đáp cho câu hỏi bé bị táo bón liên tiếp nên uống thuốc gì? Nên hay không nên ăn gì? Để con yêu luôn luôn được khỏe mạnh, các bậc phụ huynh cần lưu ý đến những điều cơ bản trên nhé.